Uit het lood!

07 maart 2021

Verkiezingstijd, verkiezingsretoriek, een nieuwe lente, het jeukt! In positieve zin, maar schuurt ook ontzettend. Aan het overwegen wat te doen, wederom letterlijk weglopen of toch in de pen kruipen. Gekozen voor het laatste zoals je leest.

Ik merk dat ik nog zwevende ben en echt lang niet over alle politieke vraagstukken een oordeel kan en wil vellen. Ben wel meer geïnteresseerd in de toekomst dan dat ik wil vasthouden aan het verleden. Dat het neoliberalisme veel economische welvaart heeft gebracht is zonder meer waar, maar in mijn beleving niet prettig verdeeld. Mijn stem zal vast op een progressieve vrouw vallen op 17 maart. Als ik dan denkbeeldig langs progressief Nederland zweef denk ik: in mijn ogen te regentesk, te aardig voor de mannetjesputters waarmee ze compromissen moet sluiten, altijd dat bevoogdende toontje tot de vrouw die groen links laat liggen. Kom ik dan toch voor een 1^e maal uit bij Esther Ouwehand? Ik heb gelukkig nog een aantal dagen zweeftijd. En waarom hebben Omtzigt en Leijten niet samen een partij opgericht?

Als mede-aanstichter van Reindonk Energie voel ik me veelal one topic politiek bedrijven: bijdragen aan een energietransitie waarbij lusten en lasten lokaal eerlijker verdeeld worden. Na ruim 5 jaar trek- en sleurwerk constateer ik dat we er als energiecoöperatie multi-topic in gezogen worden, of je nu wilt of niet. Niks mis mee, bijzonder boeiend allemaal. Vanuit die blik wil ik graag mijn persoonlijke verwondering delen of noten kraken zo je wilt. Je hoeft er helemaal niets mee, respect voor de vrije mening. Misschien doet het je wel iets, da’s mooi, dan staan we niet meer alleen.

Waarom dan dat vergelijk met die landelijke verkiezingen versus dat lokaal klooien met energie? Omdat Den Haag (en Brussel) in hoge mate verantwoordelijk is voor de systeemwereld die we hebben gecreëerd. Een wereld die intussen ver af staat van in ieder geval mijn leefwereld. Uit het lood en op veel fronten verdwaald. We zijn onszelf aan het uitmergelen, de grond, de lucht, de biodiversiteit, sommige gemeenschappen

Blij werd ik van het lezen van de portretten van een 20-tal landschapsboeren in het boek ‘Boer doet leven’. Het bekijken van Kiss the soil op Netflix versterkte dit. Er is hoop en het begint bij de bodem; zoals Mario de pizzabakker uit de jaren ’80 tv-reclame al doorhad: ‘et begin met een goeede boodem’. Enkele patronen uit deze verhalen: het vaarwel zeggen tegen kunstmest, zwaar materieel op het land en de agrarische bank. Het geluk zit ‘m in de beleving, gedrevenheid, de gecreëerde biodiversiteit, het aantrekkelijker landschap en het vrij zijn in maken van keuzes. Eerlijk is eerlijk, de waardering is soms nog een uitdaging, maar er is een prima boterham. Allen hebben zich op een of andere manier losgerukt uit ‘het systeem’ en hebben zich hervonden in de eigen leefwereld. Ze hebben lokaal een nieuwe deal gesloten tussen landbouw en landschap. Aansluiting bij de natuur, de directe omgeving, anticiperen in plaats van forceren. Ik kreeg niet de indruk dat dit de ondernemers waren die pre-corona geprotesteerd hebben tegen de instituties zoals RIVM, provincies, Rijk, warehouses van de grootgrutters, etc. Te verklaren als onmacht tegen ‘een systeem’,  waar ze zelf niet meer de regie over voeren. Had verwacht dat men her en der ook wel een enkele bank zou barricaderen, dat is vreemd genoeg niet gebeurd. Heb de indruk dat die de schaalvergroting maar blijven opdrijven als hoeder van het agrarisch vaccin (met tijdelijke werking).

Als we dan als Reindonk Energie plannen aankondigen voor een zonneweide is een veelgehoorde reactie: ‘Weet je dan niet dat we vanuit hier de wereld moeten voeden!’. Waar komt dat dogma vandaan, dat hebben ‘we’ toch zelf gecreëerd, nergens gelezen dat dit kabinetsbeleid is. Het is mij ook wel helder dat dergelijke ontwikkelingen niet goed voelen uit agrarisch perspectief, de pachten onnodig opdrijven, mooi anders is en kan voelen als verdringing. Dat is niet de bedoeling, platte zonneweides. Uitdaging ligt er juist in om win-win te organiseren in de inrichting. Dubbel of tripel ruimtegebruik samen met agrarisch ondernemers. We oogsten hetzelfde, alleen zetten we de zon anders om, in enerzijds stroom of warmte en anderzijds fotosynthese. Ter relativering, om de doelen na te streven is ca 2% (200-300 ha) van het cultuurareaal nodig in onze gemeente. Dit nog even los van de vraag of zoveel zonareaal op grond vanuit infrastructuur efficiënt is, misschien wel meer mixen met wind. Wij, Reindonk Energie, zien kansen om gelijk op te trekken en van zon en oogst meer dan de som der delen te maken.

Nog een relativering, we hebben afgelopen decennium meer dan 5.000 ha (20x hetgeen we nu nodig hebben) beschikbaar gesteld voor blokkendozen in Greenport en de aansturing daarvan in een construct gegoten dat zover als mogelijk afstaat van de lokale gemeenteraad. Alle kansen voor vervreemding dus. Ik woon in Sevenum, op ca 2-3 km afstand ervan, maar ken geen 5 inwoners die er werken. Is dan de enige drive het pleasen van een gedeputeerde en wethouder die weer een blokkendoos kan aankondigen inclusief het aantal verwachte medewerkers. Waarvan achteraf niemand kan vertellen hoeveel er nu werken en waar ze vandaan komen. Niks tegen economische ontwikkelingen, maar slaan we niet te zeer door met verdozing met de maximale maat als het adagium, als we er geen verbinding mee voelen of het ons als omgeving geen betekenis geeft. We hebben er nota bene de leefgemeenschap Heierhoeve (en heel veel goede landbouwgrond) voor opgegeven. Degenen die er nog wonen, wonen in een ontwikkelgebied. Dat is hetzelfde als werken bij een reorganisatie: morgen kan het anders zijn. Ontwikkelingen rukken verder op met als oplossing (na even dwarsliggen) wegkopen. Om de lintjes door te kunnen knippen moeten wel eerst arbeidsmigranten achter de manchetten weggestopt worden. In plaats van circulair denken, creëren we een vicieuze cirkel met steeds grotere negatieve omgevingsimpact. Anonieme dozen met anonieme inhoud met anonieme medewerkers met anonieme revenuen naar anonieme adressen. Modern kolonialisme. Overigens zijn we er zelf mede debet aan, want zij slaan slechts op wat wij de volgende dag geleverd willen hebben. Met als gevolg dat we onze eigen winkelcentra moeten boosten met centrummanagers en majeure plannen om nog wat etalages overeind te houden.

Onze 5 jaar lange betrokkenheid bij de ontwikkeling van windpark Venlo heeft ons de ogen geopend hoe processen lopen in geval krampachtig wordt vastgehouden aan winstmaximalisatie en control. Goed voorbeeld hoe het centraal stellen van één doel leidt tot een egocentrische handelwijze in plaats van de vermaatschappelijking van de energietransitie die ons allemaal aangaat. We zijn gemangeld (maar niet versplinterd) in het krachten- en machtenveld. De kans om zichzelf als ontwikkelclub uit de anonimiteit te halen, hebben ze laten liggen. Wie dwarsligt mag rekenen op een douceurtje; en voorts kijken ze uit de toren uit over de gecreëerde economische maakbaarheid.

Hetgeen Heierhoeve overkwam dreigt nu te gebeuren in Evertsoord, het nieuwe wingewest. Logisch dat een leefgemeenschap wordt verscheurd als enkele zonneboeren denken de RvR-postcodeloterij te hebben gewonnen en de overburen in de straat het nakijken geven. Let wel, niks menselijks vreemds om te zwichten voor euro’s, zeker als het perspectief op somber staat. Helaas wordt hier aan den lijve gevoeld hoe de bever en RvR ‘ondergronds’ hun intrede doen. RvR staat voor Ruimte voor Ruimte, een door de provincie gecreëerd systeem dat als nieuwe koers zonneweides wil ontplooien. Snapt u nog hoe de provincie hier het beste met ons voor heeft? Zag in Hallo dat enkele boeren zich zorgen maken over de ontwikkeling van een zonneweide, maar er zelf niet woonden. Herken hierin ook wel de hypocrisie waarbij de agrarische sector resoluut ‘nee’ tegen zonneweides en de individuele boer graag ‘ja’ zegt als er zich weer interessant aanbod van een zonontwikkelaar langskomt. De euro regeert.

Naar ons idee kan energieopwekking juist mede een perspectief en middelen genereren waar de leefgemeenschap en omgeving beter bij varen. Maar dan moet je het wel anders aanvliegen en genegen zijn samen een nieuwe start te maken. Samen een plan maken, lusten en lasten eerlijk verdelen. Feit is dat er zich veel ontwikkelingen voordoen in de nabijheid van Evertsoord. De ‘horseficatie’ zorgt voor vlotte en goede verkoop van de woningen en gebouwen, maar draagt het ook bij aan de leefgemeenschap? Waar de gebiedsontwikkeling bij Heierhoeve nog enigszins is aangekondigd door de overheid, lijkt het Evertsoord gewoon te gaan overkomen. Wat is eigenlijk de visie op dit gebied, of creëren we dat met degenen die er wonen, leven en werken. Hier ligt huiswerk voor de lokale overheid, zowel op ruimtelijk als sociaal vlak.

Allemaal voorbeelden waarbij één van de schakels (winst, schaal, wingewest) als hoogste doel wordt gezien in het systeem en ons daarmee uit het lood slaat. Ben je onderdeel van de succesvolle schakel gaat het je wellicht goed, maar wat laat je achter en ten koste van wat heb je dit bereikt? Over rentmeesterschap gesproken! Durft De Gezondste Regio keuzes te maken of is het een rader van het systeem? Kan het richting geven in de transitie op het vlak van ruimte en aan een toekomstbestendig agrarisch perspectief? Om de complexiteit niet onnodig nog groter te maken, doe ik even alsof stikstof e.d. niet bestaat en/of dat driekwart van de agrarische productie naar het buitenland gaat.

Terug naar energie. En de landelijke reflexen, die te pas en te onpas ook lokaal overgenomen worden. De vlucht naar voren met ‘slaap lekker, kernenergie wekt ons net voor 2050 wel op’ tot de dooddoeners dat we moeten wachten op innovatie. De regio beschikt over een innovatiefonds, waarom wachten? Oh ja, in de Sahara schijnt de zon meer en op zee waait het harder. Die laatste twee zijn waar. Dus de zon uit de Sahara is welkom, maar de mensen die van daaruit vluchten mede vanwege klimaatverandering veelal niet. Maar dat terzijde. Ik moet dan weer denken aan de verhalen van Wubbo Ockels, die ook mij meenam in het niet meer teveel vanuit kikkerperspectief, maar juist vanuit vogelperspectief richting aarde kijken en bijbehorende kwetsbaarheid te zien. Alle broeikasgassen zitten gevangen in een hoogte van de atmosfeer in km’s die waarschijnlijk kleiner is dan onze gemeente meet van noord naar zuid of oost naar west. Daar moeten we het mee doen.

Wat ik wil zeggen is dat het vooral gaat over het nemen van verantwoordelijkheid rondom ons eigen (leef)gedrag, de inrichting van de omgeving en het doorgeven van waarden die toekomstbestendig zijn. Niet bevoogdend of betweterig bedoeld, maar uitnodigend mee te denken over een ons beter passende leefwereld in plaats van vast te houden aan het infuus van de systeemwereld. Over de aarde hoeven we ons geen zorgen te maken, die redt zich wel. Ondertussen zijn we als mens wel onderdeel geworden van de slow pandemie ‘opwarming’. Door achterover te blijven leunen, lijkt ons de eerste golf rond 2030 te bereiken. Agrariërs vrezen echter nu al voor de volgende droge jaren. Doorpakken zou je zeggen, maar wat en hoe?

Kleurt de toekomst somber. Nee allesbehalve, maar wel graag vormgegeven aan de hand van een nieuw evenwicht, een nieuw perspectief (liggen de statuten er nog van die club uit voormalige gemeente Sevenum?), een nieuw optimum. Natuurlijk ligt dat optimum bij eenieder ergens anders, maar denk dat velen snappen of voelen wat ik bedoel. Krampachtig vasthouden aan principes en systemen brengt ons niet bij elkaar. Nieuwe gedeelde perspectieven met stippen op de horizon verbinden makkelijker. Niet langer toegeven aan een (via socials) gepolariseerde gemeenschap, maar nagaan wat je samen kunt bereiken. Wedden dat dat dit tot andere piketpalen en totempalen leidt dan in geval we het blijven overlaten aan de systeemwereld of ontwikkelbedrijven. Samen werken is lastig, maar maakt maatschappelijk rijker. Ben ik dan zo’n idealist. Nee hoor, eerder realist en heb net als iedereen mijn zwaktes en guilty pleasures. Eet kabeljauw en tonijn, rij wel eens op een tweetakt brommer en sluit niet uit nog eens naar de andere kant van de wereld te vliegen voor inspiratie, cultuur en natuur.

Spreekwoordelijk wat water bij de wijn ten aanzien van elkaars principes wil wonderen doen. Letterlijk doe ik dat dan weer niet, water bij de wijn, uit principe. Enfin, laten we zelf weer meer betekenis geven aan onze eigen leefwereld en omgeving en rentmeesterschap geen holle politieke maar intrinsieke betekenis geven. Zodat de systeemwereld weer matcht met onze leefwereld. Dat Den Haag en Brussel daarin moeten helpen staat buiten kijf, maar vraagt tegelijkertijd om een lokale visie en dan doorpakken of gewoon doen. Als Reindonk Energie dragen we graag ons steentje bij en geven hier verder vorm aan. Nooit te laat om te mijmeren wat ook alweer de bedoeling was.